Previous Story
Անուշ Նագաշյան. «Ա – ՊԵ – ԿԻՄ – ՏԱ»
ԱՆՈՒՇ ՆԱԳԱՇՅԱՆ
Բանաստեղծ, արձակագիր Անուշ Նագաշյանը ծնվել է 1961թ. նոյեմբերի 22-ին, Պաղեստինի Ղազա քաղաքում: 1967թ. հրեա-արաբական պատերազմից հետո ընտանիքի հետ տեղափոխվել է Երուսաղեմ։ 1979թ. ավարտել է Երուսաղեմի Սրբոց թարգմանչաց երկրորդական վարժարանը, 1984թ.՝ Երևանի պետական համալսարանը։ 1985թ. մեկնել է Անգլիա. հետևել «Փիթմընզ քոլեջի» անգլերենի և թատերարվեստի դասընթացներին։ 1995թ. ԵՊՀ-ում «Ֆրիկի կյանքը և ստեղծագործությունը» թեմայով պաշտպանել է գիտական ատենախոսություն և ստացել բանասիրական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան։ 1995-2007թթ Երուսաղեմի Սրբոց թարգմանչաց վարժարանում դասավանդել է հայոց լեզու, գրականություն, գրաբար, հայոց պատմություն և մատենագիտություն, եղել է մշակութային միջոցառումների պատասխանատուն։ 1991-98թթ եղել է Եկեղեցիների համաշխարհային խորհրդի խորհրդական։ Լույս է ընծայել «Սիրոյս
տաք շունչէն» (1993թ.), «Գիշերային պատարագ» (1994թ.), «Անձրեւոտ սէր» (1998թ.), «Խաչուած սէր» (2000թ.), «Եթե յանկարծ տեսնես իրեն…» (2003թ.), «Հատընտիր» (2004թ.), «Փոքրիկ աղջիկը… Մեծ երազով» (2009թ.), «Ես հայ եմ» (2013թ.), «Այդ սերմը ես էի» (2016թ.) ժողովածուները։
2001 թ. արժանացել է Մաշտոց կրթամշակութային կենտրոն «Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգէն Առաջին» մեդալի, 2004թ. ՀԳՄ ոսկե մեդալի, 2012 թ. Հայաստանի վարչապետի հուշամեդալի, իսկ 2013 թ. Մովսէս Խորենացու մեդալի:
2002 թվականից «Բնության և հասարակության մասին գիտությունների» միջազգային ակադեմիայի պատվավոր դոկտոր է:
Այժմ դասախոսում է Երուսաղեմի Ժառանգավորաց վարժարանում և Ընծայականում
«Ա – ՊԵ – ԿԻՄ – ՏԱ»
Ժամանակէ մը ի վեր «Վարի Շուկայ»ն չէի գացած: Այդ շուկան պտըտիլը շունչ կ’ուզէ: Մսավաճառն ու պտղավաճառը, մանրավաճառն ու ելեկտրագործը, սառած ուտեստեղէնը, հագուստը, կոճակը, ձեռագործը, խաղալիքի խանութը նոյն շարքի վրայ են, կամ դէմ-դիմաց: Կատուները կը սլքտան յանձնուած մսավաճառներու խղճին, ամէն մէկ կատու իր բարերար մսագործը ունի:
…Եւ յանկարծ իրարանցում մը կը սկսի, խուճապի կը մատնուիս, երբեմն ստիպուած խանութ մը կը մտնես, հոգ չէ թէ գործ չունիս, իսկ եթէ երկար մնացիր ստիպուած ես բան մըն ալ գնել, այս բոլորը որոհետեւ խոշոր կառք մը բեռնաբարձ՝ հրմշտկելով կ’անցնի նեղ շուկայէն ու կառապանին անհաճոյ ձայնն ու անհասկնալիօրէն արտասանուած բառերը ուղղակի տաղտուկ կը պատճառեն:
Սակայն եթէ ստիպուած ես՝ կ’իջնես, մանաւանդ որ անգտանելի կարծուած գործիքի մը կտորը՝ կրնաս հոն գտնել: Երբ քիչ մը պրպտես, կ’անդրադառնաս որ ճիշդ նոյն ապրանքը «Վերի Շուկայ»ն աւելի սուղ է:
Այդ օրը «Վարի Շուկայ»ն իջնելս արժեց… Նոր Տարին դիմաւորելու պատրաստութեան մէջ էի. պաշտօնակիցներս ըսած էին թէ այս ինչ խանութը Կաղանդ Պապայի, զանգակի, եղնիկի նմանութեամբ եւրոպական «շոքոլա»ներ ստացած է: Տղաս դպրոցէն տուն չեկած մօրս հետ աճապարեցինք եւ այդ խանութը գացինք… Իսկապէս որ խանութը տօնական մթնոլորտի մէջ էր, ոչ միայն շաքար-շոքոլա, այլ կաղանդի խաղալիքներ, լոյսեր, հրեշտակներ, զանազան չափերով երգող, նուագող կաղանդ պապաներ, յափշտակուած ու յափշտակող յաճախորդներ եւ ամէն կողմ մոմեր, մոմեր, մոմեր… Այս բոլորը կը լրացնէին տօնական երգերը:
Կը յիշեմ մանկութիւնս ու պահ մը կը հաւատամ, որ հեքիաթի մէջ եմ , ուրեմն «Վարի Շուկայ»ն կախարդական դուռ մը ունի, կախուած հրեշտակները անտեսանելի թեւերով զիս ներս մտցուցին եւ իրենք անշարժացան… Կրնա՞յ ըլլալ որ հրեշտակները իմ երազներուս իշխանին ալ առաջնորդած են հոս…Կը փնտռեմ «Լուցկի Ծախող Աղջիկը» ան ալ հոս պէտք է ըլլայ, լուցկի մըն ալ թող ես վառեմ… Ձեռքս կ’առնեմ կաղանդի մոմ մը, երեւակայութեանս մէջ կը վառեմ եւ գլուխս կը բարձրացնեմ… Երիտասարդ մը ուրախութեամբ ուղիղ աչքերուս մէջ նայելով կ’արտասանէ.
-…Ապեկիմտա… Ապեկիմտա…
Զարմացած քիչ մըն ալ վախցած կը նայիմ իրեն, խենթեցա՞ւ, ի՞նչ եղաւ, կ’ըսեմ մօրս, բայց շատ շնորհքով երիտասարդ մը կ’երեւի:
-Թերեւս գող է, կ’ըսէ մայրս, Նոր Տարի է, մարդիկ դրամով շուկայ կ’իջնեն։ Ճիշդ այսպէս գողցան պայուսակս քանի մը տարի առաջ, մէկը ուշադրութիւնդ կը գրաւէ, ընկերը քեզի հրելով պայուսակդ կը փախցնէ ու դուրս կը սպրդի, այս խճողումին մէջ ի՞նչ…
Չեմ ուզեր լսել մնացածը… Ի՞նչու ընդհատուեցաւ հեքիաթս…
Երիտասարդն ալ զարմացած թէ ինչպէս չեմ յիշեր զինք, աւելի մտերմիկ կը շարունակէ կրկնել.
-Ապեկիմտա… Ապեկիմտա…
Պայուսակս աւելի ամուր կը սեղմեմ թեւիս տակ… Սակայն այնպիսի անմեղութիւն մը կայ մարդուն դէմքին, եւ կարօտի նայուածք՝ աչքերուն մէջ, որ գող ըլլալու կասկածս կը փարատի: Ձեռքս արդէն առած է ափերուն մէջ եւ աղաչական ու զարմացած որ ինչպէս չեմ ճանչցած զինքը, կ’ըսէ ժպտալով եւ հարցական.
-Ապեկիմտա՜…
Ոչինչ կը յիշեմ, համոզուած եմ, որ շփոթած է զիս ուրիշի մը նմանցնելով… Արդեօք սխա՞լ լուցկի վառեցի, վստահ որ իմ իշխանս չէ…
-Ապեկիմտա… իսկապէ՞ս չյիշեցիր ինծի, ապեկիմտան դուն սորվեցուցիր ինծի, կ’ըսէ արաբերէնով:
Ես ուսուցչուհի եմ բայց հայկական վարժարանի մէջ…:
-Այո՛… էրմէնի… Ապեկիմտա, ես ձեր մսավաճառին տղան…:
Կը փոխադրուիմ իրական աշխարհ, այո՛, աչքերը ծանօթ են ինծի. Ապեկիմտա՜ն, օ՛հ, որքա՜ն փորձած էի Այբ, Բեն, Գիմ, Դա ըսել տալ, չէի յաջողած… երեսուն տարի վերջ փառաւոր երիտասարդ մըն է դէմս կեցողը, խանութին տէրը, երկրէն դուրս ուսանողութեանս տարիները, ապա յաճախակի ճամբորդութիւններս, բացակայութիւններս, մոռցնել տուած էին իր մանկական դէմքը:
Մեր հանգուցեալ մսավաճառին տղաները՝ Նասէրը եւ Ահմէտը, տարուան մը տարբերութիւն ունէին: Տաս-տասնըմէկ տարեկան տղաներ էին, իրենց տարիքին յատուկ ճարպիկութեամբ ու չարաճճիութեամբ: Երբ մայրս միս ապսպրէր, կը կռուէին թէ ով պիտի բերէ, մայրս անպայման պտուղ կամ անուշեղէն կը հրամցնէր իրենց. կը մերժէին միսը տուն բերելու համար դրամ առնել. եթէ մանրուք չ’ըլլար մօրս քով եւ ըսէր մնացածով պաղպաղակ մը առէք, դարձեալ կը մերժէին եւ մեծ հաճոյքով կը վերադառնային դրամին մնացածը տալու համար. գլուխնին մեր տան դռնէն ներս կը մտցնէին եւ եթէ չտեսնէին ինծի, անպայման պիտի հարցնէին.
-«Ո՞ւր է Էննուշը»:
Տարեկիցներ էինք: Կը զգայի որ երկու եղբայր իրար կ’անցնէին հետս խօսելու համար, մեծ հաճոյքով միսը մեր տուն բերելու պատճառը կարծեմ քանի մը վայրկեան հետս խօսելու համար էր:
Օր մը որոշեցի ուսուցչական առաջին փորձերս օտար աշակերտներու հետ իրենցմով սկսիլ, պուպրիկներս համր են, մտածեցի, ասոնք գոնէ ըսածս կը կրկնեն:
-Եթէ կ’ուզէք միսը ձեր քովէն առնենք, եւ մանաւանդ դուք բերէք մեր տուն, պէ՛տք է հայերէն սորվիք:
Հլու հնազանդ նստեցան մեր տան բակի աստիճաններուն վրայ…
-Այբ, բեն, գիմ, դա… կրկնեցէ՛ք:
-Ա-պե-կիմ-տա…
-Այբ, բեն, գիմ, դա, լա՛ւ լսեցէք:
-Ապեկիմտա…
Դժուար էր փոխել իրենց հնչիւնը. բայց շատ շուտով սորվեցան «պարեւ, ինշպէս էք, հաս, շուր, միս կ’ուզի՞ք, մէկ, երկու, երիք» ըսել: Սակայն ամէն անգամ որ գային «Ապեկիմտա»ն կ’արտասանէին իրենց յատուկ հնչիւնով եւ մանաւանդ «Քուրան»ը կարդալու սրբութեամբ:
Երեսուն տարի անցած է… Իրենց հօր միս հոտող խանութը, քաղցրաւենիք բուրող գրաւիչ խանութ մըն է հիմա: Առաջին օտար աշակերտներս չեն մոռցած «Ապեկիմտա»ն, իսկ ես վերջնականապէս համոզուեցայ որ ուսուցչութիւնը սրբութիւն է, ապերախտ գործ չի կրնար ըլլալ…
Տէր Զօրի անապատներուն աւազներուն վրայ՝ հայ մանուկներուն կաթիլ մը ջուրի կարօտ շրթունքներէն, թէ Երուսաղէմի արաբական «Վարի Շուկայ»ին մէջ օտար մսավաճառին՝ այդ անապատներէն վերապրողի մը թոռնուհիէն սորված՝ քաղցրեղէնով կուշտ զաւակներուն բերաններէն արտասանուած, իմ անգի՛ն լեզու, իմ քա՜ղցր այբուբեն, որքա՜ն անուշ կը հնչես…
Ապեկիմտա՜… Ապեկիմտա՜…
Այդ քանի՜ մոմ պէտք է վառել…
Անուշ Նագգաշեան
Երուսաղէմ
