Previous Story
«Պարոն Գալիլեյը պատրաստ սպասում էր հարմար պահի, որ ինձնից խլեր մանկական երազներս և ինձ տաներ ճշմարտության ուղիներով». Անրի Վերնոյ
Մարդու մատները վերցրին հորս գեղեցիկ ոսկեդրամը և նոր կնքված անձնագրերը մեկնեցին հորս:
Կառչելով գրասեղանի եզրից, որ սրահը բաժանում էր երկու մասի, ասես թույլ չտալով անջրպետն անցնել, ես թաթերիս ծայրին բարձրացած նայում էի սեղանի ողորկ մակերեսին, որտեղից անհետացել էր դրամը:
Այս անջրպետից այն կողմ, որ ծածկում էր տեսադաշտը, սեղանին դրված գրամեքենաների աղմուկի միջով, ես գուշակում էի մի ուրիշ աշխարհի գոյությունը:
Նորից հայտնվեցին մարդու ձեռքերը մի քանի կույտ կեղտոտ, ծայրերը ոլորված, գնդասեղներով ամրացված թղթերով:
Ես հարցասեր երեխա չեմ եղել, թե՝ «Ասա, հայրիկ, ինչո՞ւ է սա այսպես», կամ՝ «Ասա, մայրիկ, այս ի՞նչ է»:
Որ լսեմ պատասխան.
«Այս գռոշներով հայրիկը պիտի համ-համ առնի իր տղայի համար, համեղ-համեղ անուշեղեն առնի»:
Առանց տկարամիտներին բնորոշ այս բնաձայնությունների ես առանձնապես մեծ բան չէի կորցնում միջազգային դրամական համակարգը ըմբռնելու հարցում:
Ես ամեն ինչին նայում էի հափշտակությամբ, ագահությամբ, ապա հորինում էի սեփական պատասխաններ կյանքի երևույթների մասին։ Ամենից ավելի խելահեղ կերպով աշխատում էի լուծել ցերեկվա ու գիշերվա առեղծվածը, լուսաբանում էի արեգակի ու լուսնի գաղտնիքները և աշխարհը տեսնում էի յուրովի, հարթ ու անշարժ։ Ամեն ինչ իր ժամանակն ուներ, և պարոն Գալիլեյը պատրաստ սպասում էր հարմար պահի, որ ինձնից խլեր մանկական երազներս և ինձ տաներ ճշմարտության ուղիներով:
Տվյալ պահին անհետացող ոսկեդրամի կապակցությամբ ես լուռ, բայց միանգամայն հստակ եզրակացրի, որ հայրս շատ վատ գործ բռնեց:
* * *
Ճանապարհդ գտնելու համար պարտադիր չէ իմանալ երկրի լեզուն, երբ ձեռքիդ թղթի կտորի վրա հասցե կա։ Սիրալիր տեղացին, եթե իհարկե կանգ առնի, կկարդա, գլուխը շուռ կտա բոլոր ուղղություններով, դիրքը կճշտի ըստ նշված հասցեի, կքորի ծնոտը, մտմտալով առավել հարմար խորհուրդը տալ, ապա գործի կդնի ձեռքերը։ Եվ այլևս ձայնը հարկավոր չի:
Մեր պարագայում ձեռքի շարժումը ասում էր. «ուղիղ-ուղիղ»: Ձեռքի ափը ցույց էր տալիս ուղղությունը, իսկ դաստակի ոլորապտույտ շարժումը նշանակում էր, թե դեռ շատ հեռու է մեր որոնած տեղը։ Իսկ երբ դաստակը և բազուկը հանկարծ ուղիղ անկյուն կազմեցին, ես հասկացա, որ արդեն վերջացել է «շատ հեռուն» և հարկավոր է ձախ թեքվել…
Եվ նորից մեր առջև բացվեց ծովը։ Հին նավահանգստի նավամատույցը փոքրիկ ծոցի նման զույգ թևերով օղակել էր ծովը, ասես ցանկանալով ավելի բարեկամական, ավելի մեղմ դարձնել այն։ Թույլ ծփում էին ալիքները, օրորելով առագաստանավերը, ասես հիշեցնելով, որ սա ոչ թե «փոստային բացիկ» է, այլ կենդանի, շնչող գեղեցկություն:
Փոքրիկ թիանավերի ու մոտորանավակների շարանը երթևեկում էր երկու նավամատույցների միջև, խուսափելով միանալ միմյանց, որպեսզի պարոն Պանյոլի Մարիուսին հնարավորություն տար երազելու առասպելական նավերի մասին, որոնք այս լայն բացվածքից դուրս էին գալիս դեպի հեռավոր երկրներ։ «Այս նավերը հեռուներն են լողում, բայց, ավաղ, երբեմն շատ խորն են իջնում…»:
Դեպի մեծ արկածախնդրություն տանող այս բացվածքի վերևում, երկաթից, թիթեղից, գերաններից, հեծաններից, ձողերից, ճոպաններից ու նիգերից կազմված մի հսկայական շարվածք ծովի վրայով միացնում էր երկու նավամատույցները։ Եվ երեսուն մետր բարձրությամբ երկաթի ու պողպատի ամբողջ այս խառնիճաղանջը… ծառայում էր ընդամենը ճոպաններից կախված մի հարթակի, որ ծովի վրայով մի ափից գնում էր մյուս ափը:
Տեսարանը փչացնող տգեղության այս գլուխգործոցը կոչվում էր շարժական կամուրջ:
Պատերազմի օրերին կանաչ համազգեստավոր մարդիկ կամուրջը քանդեցին։ Ռումբի համար երկաթ ու պողպատ էր հարկավոր:
Անցնող տարիների հետ շարժական կամուրջը աստիճանաբար վերականգնվում էր հիշողությանս մեջ։ Կամուրջը պատերազմի զոհ էր դարձել։ Այնուհետև երկար ժամանակ դարձել էր լուսանկարվելու վայր զբոսաշրջիկների համար. «Համբույրներ Մարսելից»:
Եվ դեպի երկինք կարկառված մետաղաճոպանների սև կմախքը, ի վերջո, պարոն Սյուարեսի շնորհիվ գտավ իր վերջաբանը, «…երկաթյա ցանցերն է պարզել, որ աստղեր որսա»:
Հայրս, քրտինքի կաթիլները դեմքին, ինձ մեկնեց մեր ոսկեդրամի փոխանակումից հետո կատարած առաջին գնումը՝ վանիլով ու պիստակով համեմված պաղպաղակի զույգ գնդերով եղջրիկը։
– Հապա դո՞ւ։ Դու չե՞ս ուզում, հայրիկ:
– Մանչս, նայիր որքան եմ քրտնել։ Քրտնած ժամանակ պաղը լավ չի:
Պաղպաղակի եղջրիկը ձեռքիս ես շուռ եկա մայրիկիս կողմը, մորաքույրերիս կողմը… անհարմար էի զգում միայն ինձ վերապահված պաղպաղակային առանձնաշնորհի համար։ Նրանց մեկնեցի իմ քաղցրավենին՝ կիսելու մտադրությամբ։ Անմիջական գործողությունների ժամանակ լավ դաստիարակությոլնը կամ ազնվությունը ոչ մի դեր չունի։ Այստեղ հրամայողը սիրտն է, միմիայն սիրտը։ Մեզ շաղկապում էր սերը։ Հարատև սերը, որն ընդունելն այնքան հաճելի է, իսկ կրելց՝ ծանր:
Այսօր էլ աչքիս առջև են նրանք, չորսն էլ՝ Վիյո-Պորտի նավամատույցին կանգնած, պատրաստ հորինելու հազար ու մի արտառոց պատմություն իրենց մերժումն արդարացնելու համար:
– Գիտե՞ս, Ֆրանսիայում ընդունված չի, որ մեծերր ուրիշների ներկայությամբ լեզուն դուրս գցած պաղպաղակ լիզեն:
Այդ բացատրությամբ բավարարված, ես սկսեցի պատառներով համտես անել պաղպաղակը, որ դուրս չգցեմ արգելված լեզուն։ Ջրի պարունակությունը պաղպաղակի մեջ ավելի շատ էր, քան կաթինը, բայց սառն էր ու բուրավետ:
Ինձ թվում էր, թե այն երկրում, որտեղից եկել էինք, ես սրանից ավելի լավ ու ավելի կարագոտ պաղպաղակ էի կերել:
Այդ պահին բազմաթիվ մեծահասակներ էին հեռանում վաճառողի մոտից և լեզուները դուրս գցած չպպոցով պաղպաղակ էին ուտում։ Մտքումս թաքուն եզրակացրի, թե սրանք Ֆրանսիայի ֆրանսիացիներ չեն:
Հայրս շալակն առավ ծանր կապոցը։ Վերջացել էր մեր դադարը։ Մայրս, մորաքույր Աննան, մորաքույր Գայանեն խաչակնքեցին իրենց դեմքը։ Նրանք աչքները հառել էին բարձր բլուբի վրա, քարե պատվանդանին կանգնած շատ մեծ, ոսկյա աստվածամորը, որ շողշողում էր արևի տակ։ Դա Նոթր դամ-դը-լա-գարդն էր, որ ասես պահպանում էր Մարսելը:
Անրի Վերնոյ «Մայրիկ»
