Հայաստանի նկարիչների միությունում բացված հերթական խմբակային ցուցահանդեսն ուներ «Համակուրսեցիներ․ 45 տարի անց» խորագիրը։ Նրանում ներկայացված էին Փ․ Թերլեմեզյանի անվ․ գեղարվեստի ուսումնարանում (այսօր՝ քոլեջում) միասին ուսանած ինը գեղանկարիչների աշխատանքները։ Նրանց միավորում են ոչ միայն տասնամյակների ընկերությունը և երիտասարդական տարիների քաղցր հիշողությունները, այլ նաև աշխարհի և գեղարվեստի հանդեպ աշխարհայացքը, որ ձևավորվել է իրենց ուսուցիչների ազդեցությամբ։ Ցուցահանդեսի բացմանն առաջին հերթին հենց իրենց դասատուների անունները տվեցին մասնակիցները, հիշեցին նաև այն համակուրսեցիներին, որոնք այս կամ հանգամանքով պայմանավորված (կամ արտերկրում են և կամ սակավ են ստեղծագործում)՝ չէին ներկայացել թերլեմեզյանցիների այս յուրատիպ հոբելյանական հավաքին։ Կարելի է ասել, որ այն նաև հանրագումարն էր իրենց երկար տարիների ստեղծագործական ընթացքի, համառոտ արվեստային «հաշվետվությունը»՝ ոչ թե նեղ միջավայրի, այլ լայն հանրության առջև։ Եվ իրոք, ինը գեղանկարիչների գործերով հետաքրքվածները շատ էին․ ցուցահանդեսը բազմամարդ էր։ Աստվածաշնչյան թեմաների նորօրյա արծարծումներ, տիեզերքի առեղծվածների քննություններ, քարեդարյան պատկերագրությունների գործածությամբ մարդկանց նորօրյա փոխհարաբերությունների վերհանում, կնոջ մարմնաձևերի փոխակերպումներով սիրո և հավերժության մասին նկարչական ասույթներ, կոնցեպտուալ արվեստի արձագանքներ, վերացարկումներ՝ գունագծային և պատկերային չափումներով, հայկական բնաշխարհի և գյուղական կենցաղի իրապաշտական արձանագրումներ, արյան բջջանյութով լեցուն արևային վառ ժայթքումներ, մանրապատկերների տեխնիկայով կատարված գործեր,- ձեռագրերն ու ասելիքը բնավ նման չէին, նկարելաոճերը՝ մեկմեկուց խիստ տարբերվող էին, օգտագործած տեխնիկական միջոցները՝ ևս զանազան։ Գրաֆիկական գործեր քիչ կային, բայց համարյա բոլորը՝ ուշագրավ։ Եվ որքան էլ տարբեր էր նրանց ասելիքը, որքան էլ համաձայն կամ անհամաձայն լինեիր այս կամ այն նկարչի առաջարկած լուծումների հետ, որքան էլ ընդունեիր կամ չընդունեիր մեկի կամ մյուսի արվեստը, պարզորոշ էր, որ գործերն արված էին հայի կողմից, հայի մասին, հայկական տաք, խիտ գույներով։ «Անարյուն» կամ սառն ոչ մի գործ չկար սրահում։

Գեղամ Մալխասյանի աստվածաշնչյան թեմաներին արդրադարձներն արված էին սուրբգրքյան կերպարների և փարաջանովյան հերոսների, ռեժիսորի՝ ակնդիրին հառված հայացքի սահուն համադրումներով։ Խաչելությանը փաթաթված թե դրան գամված կերպարը հայկական իրականության երեկվա և այսօրվա մասին խոսույթն էր։

Տիեզերական պայթյուններ, աստղաթափեր, գիսաստղերի հետագծեր, երկնային այլազան մարմինների շրջապտույտներ, սև խոռոչներից անդին աշխարհներ էին պատկերված Ղազար Միրզոյանի կտավներում։ Իր տիեզերական «փնտրտուքները» ոչ միայն և ոչ այնքան աստղային համակարգերի կառույցների երևակայական արձանագրումներ էին, որքան մթան մեջ վառ ճերմակ, դեղնակարմիր ցայլքերով՝ իր ապրումների, ներքին զգացողությունների, մտածումների արտացոլանքները։

Աշոտ Ավագյանի ստեղծագործություններն հիշեցնում էին մեր ժայռապատկերները․ հնադարյան խորհրդապատկերներով նա խոսում էր մարդկային հարաբերությունների, սիրո, սերնդագործության, մայրության, հավերժության մասին։

Ալբերտ Հակոբյանի աբստրահարումները նմանվում էին եդեմական պարտեզների՝ կարմիրի, դեղինի, փիրուզ-կանաչի և նարնջագույնի ներհյուսվածքներով, գունային գամմաների մեջ մարդկային պատկերների թաքնագրված գծագրումներով։

Մամիկոն Նավասարդյանի գեղանկարները ոսկեգույնի գերակայությամբ արված կենդանակերպեր, այլազան –այլաշխարհային էակներ էին, որոշ գործեր էլ, որ կառուցված էին համարյա կետ-կետ, կիպ շարված, գրեթե սերտաճած պատկերների խտությամբ, ինտերիերը հարդարելու համար ակնահաճո պատկերներ էին։

Ահարոն Գրիգորյանի կտավները նախորդ դարի 90-ականներին հայ կերպարվեստ նորագույն ուղղությունների ներմուծման փորձարարական շրջանն էին հիշեցնում՝ անգլերենով արված գրառումներով, դրանց վրա և շուրջը՝ գծագրումներով, ուրվանկարներով։

Փիլիսոփայական խորհրդածությունների տեղիք էր տալիս Արթուր Արոյանի կերտվածքը․ ննջած կնոջ պատկերն առաջին հայացք խաղաղությամբ էր շնչում․ բայց վերը՝ խառնակ աշխարհն էր՝ ննջեցյալների մասին հիշողությամբ, կմախքացած, սահմռկեցուցիչ, խառնակ պատկերներ, որոնք ուղղակիորեն հուշում էին մարդկային անրջանքների և իրականության բախման մասին։ Եվ ծնվում էր մտածումը՝ արդյոք դա խաղաղ նի՞նջ էր, թե՞ փախուստ իրականությունից, անգիտությու՞ն, թե՞ մղձավանջ։
Նույն հեղինակի մեկ այլ գործ կամրջով հատված – կիսված հակադիր աշխարհների մասին էր․ վարը՝ ջրերի վրա ոտաբոբիկ ընթացող հրեշտակ-արարածն է, վերը՝ իրական աշխարհում զարհուրելի, այլասեռ աշխարհը, սոդոմ-գոմորը։ Արթուր Արոյանի այս երկու գործերն արվեստագետի՝ իր համար անընդունելի իրականությանը բախման և սեփական ծանր ապրումների խոսուն արտահայտությունն էին։ Կնոջ՝ ոչ մանրամասնված դիմանկարը և ամպերի մեջ, անձրևների կարճ ընդմիջմանը հայկական լեռնաշխարհի պատկերը նկարչի արվեստը ներկայացնում էին մի այլ լույսի ներքո՝ հակադիր հոգին կեղեքող մղձավանջներին։

Նարեկ Անթաբյանի հորինվածքներից մեկը ողջ կտավի ծավալով կարմիր – պուրպուր գունդն էր, ասես դուրս մղվող ցայտքերով․ արգակնային ժայթքու՞մն էր խորհրդանշում, թե՞ արյան բջիջ էր՝ միլիոնավոր անգամ խոշորացված, շողացող հասուն նու՞ռ էր, թե՞ բոլորը միասին՝ պատմության զոհասեղանին դրված մեր ճակատագրական ընթացքը, արյան հեղումը և զոհողությունը, զորությունը և արգնածին արարման ուժը խորհրդանշող․․․

Իններորդ հեղինակը Դավիթ Դավթյանն էր․ կտավներին կանացի մերկ մարմնաձևերի սահուն փոխակերպումներ էին, մի այլ տեղ՝ դարձյալ ծառ ու կին՝ մի կերպարով ներկայացված։ Նատյուրմոտին՝ կենդանի, անկենդան ձկներ էին, ներքո՝ ջրով ու արյամբ լեցուն դույլերը՝ կյանքի և մահու մասին լուռ խորհրդածություններ։ Սրանց կողքին սարյանական գունաբաշխմամբ հայկական գյուղաշխարհն էր, հասակավոր կինը՝ գոգը լեցուն բերքով դեպի տան շեմն ընթացող, ետևում՝ աշնանային վառ, զարդարուն բնություն՝ բազմաբղետ գունավորված ծառով, ետևի պլանում՝ նույնքան բազմաբղետ շենի տները՝ լեռնագոգին կիպ-կցուն շարված։ Այս նկարը լեցուն էր խաղաղ և ստեղծագործ կյանքի իդիլլիայով, և հենց դրա հաղորդած լավատեսական տրամադրությամբ էլ ավարտենք ցուցահանդեսի մասին պատումը։

ՀԱՍՄԻԿ ՍԱՐԳՍՅԱՆ