Previous Story
Հրաչուհի Փալանդուզյան. ՄՇՈՒՇ
Վիպակ
1.
Ամենօրյա հարազատ ճանապարհ, առավոտյան ժամը 10-ին, 2014-ի մայիսի 15-ին: Հեռվից նայողին կթվա՝ ճեմում եմ: Քայլերս չգիտեմ՝ հոգիս ճեմում է: Մի ամբողջ տարի շուտ կենսաթոշակի անցնելուց հետո այս ճամփան սրտակից մտերիմս է:
Կաթնավաճառի ու կոշկակարի կրպակների միջև, լքված քարքարոտ հողակտորին մի հսկա թզենի է բազմել, կլոր հաստ ճյուղերը փռել է չոր հողին, դեռ ոչ մի անգամ նրան տեսած չկամ տերևակալած, ուր մնաց թե՝ պտղկալած: Ամեն անգամ նրան հանդիպելիս մտքումս ասում եմ՝ այ անպիտան, շուկայից թուզ եմ առնելու, բերեմ վրադ հատիկ-հատիկ կախ տամ, տեսնեմ ի՞նչ ես անելու, չե՞ս ծաղկելու: Թզան ծաղի՞կ, այ քեզ
զարմանք, նռան ծաղկումը տեսած կամ, աննմանություն է, սա՞, չեմ էլ պատկերացնում:
Մտածում եմ, բայց չեմ անում, քայլում եմ առաջ: Քիչ հեռվում միշտ սոված շներ են թափառում, փորձված են, իրենց սահմաններից դուրս չեն գալիս, ես նրանց կողքով անցնում եմ առանց վախի նշույլի, բացի դրանից՝ ինձ ճանաչում են, գիտեն, որ ոտքերումս վազելու ուժ չկա, շնավարի հարգում են ծերությունս: Այս մեկուսի փողոցում մարդիկ չեն հանդիպում, ոչ թե չեն լինում, այլ մեքենայով են շրջում, ինձ այնքան են մարդու տեղ դնում, որքան ես՝ թափառող շներին:
Հանկարծ ուշքի եմ գալիս ամեհի հաչոցից՝ աչքերիս առաջ մի վիթխարի շուն խոյանում է դեպի ինձ: Ճչալու ուժ չունեմ, ոտքերս գամվել են ասֆալտին, դողացող ձեռքերով երեսս ծածկում եմ, հաչոցից բարձր սրտիս զարկն է լսվում… Մեկ էլ զգում եմ՝ միայն սիրտս է աղմկում, նայեմ՝ մի տղամարդ բռնել է շան փոկից ու նրան նախատական բառեր է ասում:
— Կներեք, տիկին,- ծիծաղելով ասում է նա,- չարաճճիություն է անում:
— Այո,- շշնջում եմ,- շատ չարաճճին է:
Նրանք անհետացան, ես սիրածս վայրից հեռանում եմ անսովոր զգացումներով: Դե, ոչինչ, սիրտս արդեն վերադարձել է իր սովորական երակազարկին: Ահա կհասնեմ վերևի սեփական տների թաղամաս, այնտեղ ավելի հրաշագեղ պարտեզներ կան, վազվզող երեխաներ ու ամենահուզիչը՝ փողոցից երկու մետր հեռու նստարաններին զրուցող տատիկներ: Ես բոլորին մեկիկ-մեկիկ բարևում եմ, նրանք ուրախ-ուրախ պատասխանում են, կանաչ դարպասով տան տատիկն ինքն է առաջ ընկնում, ասում է.
— Բարի լույս, հեռավոր հարևանուհի ջան: Ապրես, որ եկար, քեզ տեսնելը բարի նշան է, որ ուշանում ես՝ սիրտս անհանգիստ խփում է:
— Բարի լույս, տատի ջան, կաշխատեմ երբեք չուշանալ, թող սիրտդ միշտ հանդարտ զարկի:
— Շատ ապրես,- ասում է տատիկն ու շրջվում դեպի ծաղիկները ջրող իմ հասակակից հարսը:- Աղջի, քեզ ասում եմ՝ սա գրագետ կնիկ կըլնի:
Շարունակությունը չեմ լսում, առջևում ոչ պակաս հետաքրքրասեր տատիներ են նստարաններին անհանգիստ շուռումուռ գալով ինձ սպասում: Զուգահեռ փողոցը շատ ավելի սրտամոտ է, բոլոր բակերում յասամաններ են ծաղկում, հիրիկներ ժպտում ու դեռ երիցուկներ են կոկոնում:
Առանձնատներից մեկի բակում ցայտաղբյուր կա, առանց մի քանի կում ջուր խմելու չեմ անցնում: Դա պարտադիր է ոչ միայն պապակը հանգցնելու համար, հարկավոր է հիշատակի խոսքեր մրմնջալ Արցախյան ազատամարտում զոհված հինգ տղաների հիշատակին՝ Ռուբեն, Համլետ, Արաբո, Սիսակ, Կարո: Զոհվել են՝ այդպես էլ չտեսնելով հաղթանակի վիթխարի արգասիքը՝ ազատագրված Արցախ և անվտանգության ամուր գոտի:
Այրվող դեմքիս ջուր եմ ցողում, հաճելի զովություն է, այդ պահերին միշտ այնպիսի կենդանի զգացողություն եմ ունենում, որ տղաները հաղթանակը շատ պարզ տեսել են իրենց հոգիներում, այլապես ինչո՞ւ պետք է ինքնաշեն զենքերն առած պատերազմ գնային, այն էլ մի թշնամու դեմ, որը արյունարբու լինելուց բացի մինչև ատամները զինված է:
Ամենօրյա ճանապարհ, ամենօրյա կիզող ապրումներ: Ինչպե՛ս սովորեցինք ցավն ու գեղեցկությունը մեկտեղած ապրել: Պիտի հիշենք, որպեսզի շարունակենք լինել: Երանի նրանցից հետո եկողները պատերազմի հերոսներ չլինեն, հաղթանակներ նվաճեն արվեստում, գիտության մեջ, մարդասիրության տիեզերական տաճարում, որը թեև Բաբելոնում կիսատ մնաց, բայց դեպի երկինք տանող մարդկային ուղին չգոցեց:
Մտքերս միշտ սկիզբ են առնում նյութից ու գնում հատվում վերացական տիրույթներում: Ահ, հարկավոր է քայլել: Այս խաչմերուկում հաճախ եմ փողոցի հանդիպակաց էլեկտրասյուներից կախված սև պաստառներ տեսնում, գուժում են մեր հայրենիքի սահմաններին թշնամու դիպուկահարների կրակոցներից զոհված տղաների մահը՝ 18 տարեկան, 19, 20… Իբրև թե պատերազմ չկա, մինչդեռ հայ մարտիկները զոհվում ու զոհվում են…
Այս անգամ խաչմերուկն ինձ դիմավորում է հարսանիքի ուրախ շարասյունով՝ մեր թաղամասից էլի հարս են տանում: Տարածքում ինձնից բացի մարդ չկա՝ հարսանքավորներն իմ պատվին ազդանշաններն ավելի են զլում, մի խումբ երիտասարդներ բաց կադիլակից ինձ ձեռքով են անում: Ո՜նց եմ սիրում այս տեսարանները, սրանք են կյանքը գույներով ներկում: Ցայտաղբյուրի մոտով բարձրանում եմ դեպի մոտակա բազմաբնակարան շենքերը, ահա, քիչ մնաց, հազիվ 10-12 քայլ:
Հասա: Նայում եմ անտառի նմանվող նորաբողբոջ պուրակին, քամի չկա, ճյուղերն ինչո՞ւ են տատանվում, երերում: Տարօրինակ տաքության մի ալիք ներսումս դանդաղ բարձրացավ, հասավ կրծքիս: Ըստ երևույթին տեսողական խաբկանք է՝ շուրջս ոչինչ չի երևում: Արևոտ լուսաբացին այս մշուշը որտեղի՞ց եկավ, աշխարհը պարուրեց: Կանգնում եմ, իսկն ասած՝ շարժվելն իմաստ էլ չունի, որովհետև գնալու տեղ չկա: Գոնե մի նստարան լիներ, վրան փլվեի, անելիքս որոշեի: Խարխափելով մոտենում եմ ենթադրածս նստարանին, ինքն է, սիրով ընդունեց: Աչքերս փակած սպասում եմ, թե մշուշը երբ կցրվի, որպեսզի տուն վերդառնամ, զբոսանքիս ժամանակի կեսից ավելին անցել է:
Դուռը բացեմ, մտնեմ տուն, որդուս ու ամուսնուս համար ճաշ եփեմ, մի քիչ շատ եփեմ, մեկ էլ տեսար՝ մեծ տղաս էլ ընտանիքի հետ եկավ: Հետո հանգիստ խղճով տեղավորվեմ ինձ անհամբեր սպասող համակարգչիս առաջ, սուրճս ու դառը շոկոլադս վայելելով սուզվեմ համացանցի ուրախ-տխուր հորիզոններում: Չեմ հիշում երբվանից է գլուխս մտել, թե համակարգիչս ինձ նույնչափ է սիրում, որչափ ես իրեն:
Շարունակելի
