Previous Story
«Ես չունեի ոչ մի նպատակ, ոչ մի երազ, բացի օրվա պարենս վաստակելուց». Շիրվանզադե
Posted On 25 Դկտ 2013
Comment: 0
ԴԵՊԻ ՊԱՆԴԽՏՈՒԹՅՈՒՆ
Մայրս վերջին անգամ գրկեց ինձ, համբուրեց և ասաց.
— Գնաս բարով, թող ճանապարհդ փշեր չտեսնի:
Հայրս չհամբուրեց ինձ: Այդ լռին և ինքնամփոփ մարդը երբեք իր հայրական սերը չէր արտահայտում սովորականգուրգուրանքով: Բայց, նայելով նրա մռայլ և հուժկու դեմքին, ես զգացի՝ որքան խոր է նրա վիշտը: Կյանքի դաժանությունըստիպել էր նրան բռնել իր միակ որդու ձեռը և գցել անհայտության ծովը, լավ զգալով, որ նա լողալու համար չունի ոչ մի փորձ:
Ես գնում էի մի երկիր, ուր գնում էին շատ-շատերը բախտ որոնելու: Այնտեղ մարդկային մտքի ու ձեռքի աշխատանքը նոր միայնսկսել էր գնահատվել որպես շուկայի ապրանք և հարստահարվել: Ես գնում էի ոչ բախտ որոնելու, ոչ հարստություն ձեռք բերելու և ոչ անուն վաստակելու, այլ մի կտոր հաց շահելու մորս և երկու քույրերիս համար: Հորս անսպասելի սնանկությունըմեզ վերցրել էր թանկագին գորգերից և գցել չոր գետնի վրա:
Ես չունեի գոյության կռվի համար ոչ մի միջոց և ոչ մի պատրաստություն, բացի իմ պատանի հասակից և պողպատյաառողջությունից: Ես չունեի ոչ մի նպատակ, ոչ մի երազ, բացի օրվա պարենս վաստակելուց և հորս պարանոցի վրա մի ավելորդլուծ չդառնալուց: Միակ փափագս շարունակել ուսումս` արդեն մեռել էր այն օրը, երբ հայրս ասաց. «Որդի, ուսումը հարուստների որդկերանց համար է, քո հայրն այժմ ոչինչ չունի»:
Ազատվելով մորս խանդավառ գրկից, ես սրբեցի երեսս նրա ջերմ արցունքներից և նստեցի կառք:
Կառք: Դա մալականի մի մեծ ֆուրգոն էր՝ մինչև կամարաձև ծածկոցը լի զանազան ապրանքներով: Ես բարձրացա ահագին հակերի վրա և ինձ համար ընտրեցի մի հարմար անկյուն: Բացի ինձանից, այնտեղ կային երեք ճամփորդներ՝ մի գինեվաճառ, որ գնում էր Բաքու գինետուն բանալու, մի շատ գեր և շատ գեղեցիկ կին տեղական զգեստով և սրա պատանի որդին՝ իր նման գեղեցիկ:
Կառավար մալականը, իր տեղը հարմարեցնելով, բարձրացրեց երկայն մտրակը և սուլեց: Նախ շարժվեց մեջտեղի ձին, պարանոցը երկարացնելով, ապա մյուս երկուսը: Կառքը ճռճռաց և հետո արձակեց մի այնպիսի դղրդյուն, որ, կարծես, մի մեծ տուն էր խորտակվում:
Մենք հեռացել էինք բավական, բայց ծնողներս դեռ կանգնած էին միևնույն տեղում: Մայրս շարունակ հեկեկում էր: Այդ երևում էր նրա ուսերի վար ու վեր շարժումից: Հայրս չուխայի երկայն թևերի տակից բարձրացրեց իր ձեռները դեպի երկինք և իսկույնգ ցեց վայր: Արդյոք նա իմ ճանապա՞րհն է օրհնում, թե՞ իր բախտն անիծում: Բայց զգում, էի, որ իմ ներկայությամբ զսպվածարցունքը այժմ հեղեղում է առատորեն նրա հուժկու դեմքը:
Ես շարունակ նայում էի դեպի ետ, ինչպես մերձավորներից բաժանվող աքսորական, որ հույս չունի երբևէ նրանց նորեն տեսնելու: Կառքն իր ետևից բարձրացնում էր նոսր փոշի, որ օծանվում էր մայր մտնող արեգակի նարնջագույն շողերով: Երբ բարձրահասակ հորս երկայն փափախի սուր ծայրը չքացավ այդ ոսկեզօծ փոշու մեջ, ինձ պաշարեց արտասովոր տրտմություն: Ես գցեցի հրաժեշտի մի թախծալի հայացք իմ ծննդավայրի վրա: Այնտեղ էի անցկացրել իմ մռայլ մանկությունը և վաղաժամ տվայտանքներով լեցուն պատանեկությունը:
Թշվառ և այնուամենայնիվ զմայլելի քաղաք: Վերջին զարհուրելի երկրաշարժից այնտեղ քար քարի վրա չէր մնացել, բայց դարձյալ գեղեցիկ էր նա արտաքուստ, ինչպես գեղեցիկ է գեղեցկուհին նույնիսկ ցնցոտիների մեջ: Նրա փլատակներն անթիվ բարդիների, կաղամախիների ու թթենիների միջից նայում էին որպես միջնադարյան շքեղ դղյակներ: Նրա խորտակված եկեղեցիների ու մզկիթների կանգուն պատերը նմանվում էին հոյակապ աշտարակների, ուր, կարծես, գերված էին առասպելական գեղեցկուհիներ իրանց ողբերգական ճակատագրով: Ամեն ինչ ողողվել էր թաղվող արեգակի հեղեղուն ճառագայթներով: Հեռվից լսվեց երեկոյան զանգերի ձայնը: Ինձ թվաց, որ այդ ձայնը գալիս է երկնքից որպես աներևույթ ոգիների երգեհոն,-այնքան ախորժալուր էր նա և այնքան մելոդիկ: Մերձակա մզկիթի կիսավեր աշտարակից լսվեց թուրք մոլլայի ազանը: Նրա մթին ստվերը բոսորագույն երկնակամարի վրա նկարվել էր որպես մի թևատարած և անշարժ թռչուն: Ձեռներով ականջները հովանավորած` զիլ ձայնով կոչ էր անում հավատացյալներին՝ կատարել երեկոյան սրբազան նամազը, աղոթել և փառաբանել երկնավորին: Մարդկային մտքի ու բնության զարմանալի հակասություն. սոսկալի աղետը վերագրելով աստծուն, մարդիկ դարձյալ պաշտում էին նրան և այնքան ջերմեռանդորեն, որքան շատ էին տառապում նրանից:
Լռեցին զանգերը, կամաց-կամաց թուլանալով` չքացավ մուեզզինի ձայնը: Արեգակը, դաշտերից ու ձորերից քաշելով ոսկեգույն շղարշը թաքնվեց մանիշակագույն լեռների ետևում:
Մնաս բարով, անգին ծննդավայր: Այսօր ավելի քան կես դար է քեզ չեմ տեսել, և, ով գիտե, կունենա և բախտ նորեն տեսնելու քո փաղաքուշ կերպարանքը, որ այնքան պայծառ է իմ հոգնած հիշողության մեջ և այնքան խեղճ, որքան խեղճ էր իմ մանկությունը:
Կուչ գալով ֆուրգոնի մի խորշում, գինու երկու տակառների միջև՝ ես ճիգ արի զսպել արտասուքս անարդար պատժված մանկանպես: Եվ զուր, շուտով իմ դառը հեծկլտանքը խառնվեց անիվների սուր դղրդոցի և կառավարի սուլոցների հետ: Ա՛խ, զանգերիայդ վերջին ղողանջյունի, արեգակի այդ վերջին շողերի հետ, կարծես, իմ էությունից անջատվեց ինչ-որ թանկագին մի կտոր, ընկավ ապագայի մթության մեջ և մեռավ: Չկա այլևս մարդու համար անապական երջանկություն այն օրից, երբ նա բաժանվում է ծնողների գուրգուրանքից:
Ինչ փույթ, որ այժմ ես ազատ եմ, ինքնագլուխ, իմ առջև կանգնած էր անհայտ ճակատագիրը, ի՞նչ ապագա է հյուսում արդյոք այս սֆինքսն ինձ համար, և այսուհետև ո՞վ պիտի պաշտպանի ինձ կյանքի ասպարեզում:
Արցունքներիս միջից մի անգամ ևս նայեցի դեպի ետ: Մութն արդեն կլանել էր կիստվեր քաղաքն իր շրջակա լեռներով ուձորերով: Երկինքը զարդարվեց աստղերով: Այդտեղ էր, որ ես առաջին անգամ մտածեցի իմ տասնյոթամյա փոքրիկ անցյալի մասին: Եվ նա պատկերացավ իմ առջև իր ամբողջությամբ:
Ալեքսանդր Շիրվանզադե «Կյանքի բովից»
