Previous Story
Согомон Тейлирян «Ես մարդ եմ սպանել, բայց մարդասպան չեմ». այսօր Սողոմոն Թեհլերյանի ծննդյան օրն է
Согомон Тейлирян (2 апреля 1897—23 мая 1960) — жертва геноцида армян, застреливший одного из главных его организаторов Талаата-пашу.Родился недалеко от города Эрзинджан на востоке Турции. С началом Первой мировой войны вступает в армянские добровольческие формирования. Вся семья Тейлиряна была уничтожена во время геноцида. Сам он стал свидетелем изнасилования двух сестер и убийства брата. Тейлиряну удалось случайно выжить, когда турецкие солдаты оставили его умирать на куче раненых и мертвых тел. Тейлирян попал в Константинополь, откуда в 1920 году эмигрировал в США. После войны Тейлирян по заданию партии «Дашнакцутюн» (Операция «Немезис») отправился в Берлин и 15 марта 1921 в районе Шарлоттенбург на глазах множества свидетелей застрелил бывшего Большого визиря Талаата-пашу, скрывавшегося под именем Сей в Германии.
После убийства Тейлирян был арестован германскими властями. Суд над Тейлиряном и его оправдание стали сенсацией. Тейлиряна защищали 3 адвоката, среди которых доктор Курт Нимайер, профессор права Кёльнского университета. Объектом рассмотрения суда стало не только действие Тейлиряна, но и Талаата, как организатора зверских массовых убийств мирного населения. На суде были заслушаны многочисленные свидетели, рассказавшие подробности геноцида. Oни потрясли общественность, которая с ужасом узнала подробности резни. Тейлирян был признан находившимся в состоянии невменяемости в момент покушения и освобождён. Этот суд оказал большое воздействие на польского юриста Рафаеля Лемкина, позже предложившего термин «геноцид».
После суда Тейлирян около тридцати лет прожил в Сербии, несколько лет в Валево, затем в Белграде. Женился на армянке Анаит Татикян, стал отцом сына и дочери. В 50-х годах семья Тейлирянов эмигрировала в Америку. Умер Согомон Тейлирян в Сан-Франциско, похоронен во Фресно.
1921 թվականի մարտի 15-ին Բեռլինում Սողոմոն Թեհլերյանը վրիժառու գնդակով սպանեց Հայոց Եղեռնի գլխավոր կազմակերպիչ Թալեաթ փաշային: Գերմանական դատարավարությունը արդարացրեց Սողոմոն Թեհլերյանին:
Սողոմոն Թեհլերյանը (Թեհլիրյան) 1912 թ-ին ավարտել է Երզնկայի Կեդրոնական վարժարանը, 1918–19 թթ-ին սովորել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում:
1913 թ-ին մեկնել է Եվրոպա՝ ուսումը շարունակելու, սակայն Առաջին համաշխարհային պատերազմի (1914–18 թթ.) սկսվելուց հետո վերադարձել է Հայաստան: Մեկնել է ռազմաճակատ, կռվել Անդրանիկի ջոկատում: 1918 թ-ին վիրավորվել է, տեղափոխվել Թիֆլիս:
1919 թ-ին մեկնել է Հյուսիսային Կովկաս, ապա՝ Կոստանդնուպոլիս:
1919–20 թթ-ին Կոստանդնուպոլսում տեղի է ունեցել երիտթուրքերի դատավարությունը. հայերի տեղահանության ու ցեղասպանության գլխավոր կազմակերպիչներին, այդ թվում՝ ներքին գործերի նախարար Թալեաթ փաշային հեռակա դատապարտել են մահվան:
Շահան Նաթալիի նախաձեռնությամբ ստեղծվել է «Նեմեսիս» ահաբեկչական գործողության ծրագիրը, որը կարճ ժամանակամիջոցում իրագործել են Սողոմոն Թեհլերյանը, Արշավիր Շիրակյանը, Արամ Երկանյանը, Միսաք Թոռլաքյանը, Պետրոս Տեր-Պողոսյանը, Արտաշես Գևորգյանը և Ստեփան Ծաղիկյանը:
Որոշելով վրեժխնդիր լինել Թալեաթից՝ Թեհլերյանը որոնել է նրան մի քանի երկրում և վերջապես հայտնաբերել Բեռլինում: 1921 թ-ի մարտի 15-ի առավոտյան Թեհլերյանը փողոցում դիմահար կրակոցով սպանել է Թալեաթին և հանձնվել ոստիկանությանը: Դատավարության ընթացքում բացատրել է իր արարքի դրդապատճառը, մերկացրել երիտթուրքերի հանցավոր հակահայ քաղաքականությունը: Գերմանացի հասարակական և հոգևոր գործիչ Յոհաննես Լեփսիուսը` որպես վկա, մերկացրել է երիտթուրքերին և նրանց պարագլուխներին: Դատավարությունը, ըստ էության, վերածվել է Թալեաթի և հայոց Մեծ եղեռնի մյուս կազմակերպիչների դատի: Եվրոպայի առաջադեմ հասարակայնության ճնշմամբ Բեռլինի դատարանն արդարացրել է 25-ամյա Սողոմոնին և հենց դատարանի դահլիճից ազատ արձակել, իսկ գերմանական մամուլը պահանջել է դատ հարուցել Թուրքիայում 1912–15 թթ-ին Գերմանիայի դեսպան Հանս Վանգենհայմի դեմ՝ հայերի կոտորածների ժամանակ նրա հանցավոր լռության համար:
Ազատվելուց որոշ ժամանակ անց Թեհլերյանը մեկնել է Հարավսլավիա` Բելգրադ, ապա` ԱՄՆ` Սան Ֆրանցիսկո:
Երևանում դրվել է Թեհլերյանի կիսանդրին, Սան Ֆրանցիսկոյում` մահարձանը:
seiran1972.blogspot.com
