Previous Story
«Անհայրենիք մարդիկ». Անրի Վերնոյ
Posted On 24 Ապր 2014
Comment: 0
Անհայրենիք մարդիկ։ Այս ոչ մի երկրի չպատկանողները, դատապարտված են միաժամանակ ապրելու երկու մանկություն։ Անհրաժեշտ է, որ նրանք յուրացնեն իրենցը՝ բնօրինակը իր մշակույթով, սովորույթներով, կյանքի երևույթները ընկալելու եղանակներով, բայց անհրաժեշտ է նաև, որ իրենց ընդունած երկիրը ոտք դնելուն պես յուրացնեն կրկնօրինակը՝ այդ երկրի բարքերն ու լեզուն։ Չթուլացող աչալրջությանը, այնպես, որ բնօրինակի սովորույթները չվիրավորեն նոր միջավայրը, և ոչ էլ այս նորը իր զորեղ ազդեցությամբ ուրացման մեղքի մեջ գցի իրեն, երեխան ի վերջո կորցնում է իր տարիքի անմեղության ու անհոգության իրավունքը։ Տարբերությունների այս բախման մեջ ես երազում էի մնալ աննկատ, բայց որպեսզի ձեռք բերեի Պարոն Անհատ կոչումը, անհրաժեշտ էր ամենայն շտապողականությամբ իմ խոսելաձևը փոխարինել ուրիշով։ Ես ոչ մի պակասություն չունեի, ոչ կույր էի, ոչ խուլ, ոչ համր, ոչ էլ անդամալույծ, սակայն այն հոդավոր հնչյունների դեմ, որոնք չէին պատկանում իմ ընկալման համակարգին, ես թե կույր էի, թե խուլ, թե համր։ Նախ սկսում էի երկչոտ վեր բարձրացնել ուսերս, որ խոսակցիս ցույց տայի, թե իրեն չեմ հասկանում։ Այդ դեպքում նա վերսկսում էր խոսքը, դուրս գցելով բոլոր հոդերն ու ածականները։ Եվ բոլոր բայերը օգտագործում էր անորոշ եղանակով, այդպիսով ստեղծում լեզվի մի տեսակ՝ հետամնաց անգրագետի համար։ «Ես ձեզ տալ… դուք վերցնել… չգնալ…» Ավելի չէի հասկանում, թեև զգացվում էի այդքան բարյացակամությունից և ստիպված ցույց էի տալիս, թե հասկանում եմ և հեռանում էի սպառված, խեղճացած, հուսահատված այդ լեզվի անմատչելիությունից։ Ժամանակավոր այդ պակասությունս բուժելու համար, մայրս մեր գալստյան առաջին օրվանից ինձ տեղավորեց մի «արական դպրոցի մանկական դասարանում»։ Ուսուցչուհու անունը տիկին Օրթոլի էր։ Դասընթացների մակարդակը բարձր էր մանկապարտեզի մակարդակից, բայց բավական ցածր՝ տարրականից։ Իմ մակարդակը ոչ մի բանի չէր համապատասխանում։ Ինձ նստեցրին շարքի վերջում, մյուսներից առանձին, առջևումս՝ տետրակ, գրիչ և նստարանի մեջ փորված թանաքաման։ Յուրաքանչյուր էջի առաջին տողի վրա գրված էր օրինակ, որ ես պիտի արտագրեի մինչև վերջին տողը։ Մինչ տիկին Օրթոլին տարրականի աշակերտների համար դաս էր վարում, իմ դասընկերների գլուխները ստեպ-ստեպ շուռ էին գալիս իմ կողմը՝ դիտելու այս փոքրիկ, նիհար ու թուլակազմ Տարզանին, որ ծառերից իջել է քաղաքակրթվածների աշխարհը։ Թեք, զուգահեռ, համաչափ ձողիկներ էին շարվում էջերիս ի վար։ Հետո եղան կիսաշրջանակներ ու շրջանակներ։ Շրջանակները միանալով ձողիկներին, աստիճանաբար դառնում էին տառեր, տառերը դառնում էին բառեր, բառեր, որոնք բաց էին անում խոսքի ճամփան։ Օրվա վերջին տիկին Օրթոլին խոնարհվեց տետրակիս վրա։ Ակներևաբար գոհ էր, թփթփացրեց ուսիս, որպես խրախուսանքի նշան։ Սրանք եղան դպրոցական օրագրիս առաջին գնահատականները։ Իմ առաջադիմությունը չափում էի ամեն օր կանգ առնելով մեր փողոցի անունը կրող ցուցանակի առջև, որի կապույտ ֆոնի վրա ջոկվում էին սպիտակ տառերը։ Օրվա ընթացքում սովորած տառերով ես քիչ-քիչ կարդում էի այդ բառը, Բավական շուտ, ես հասել էի «Rue… ARADIS»-ին, բայց անունը ամբողջանալու համար դեռևս մի տառ էր պակասում։ Այբուբենը չէին սովորեցնում Ա, Բ, Գ, Դ-ի դասական կարգով, այլ ըստ տառերի ձևի նմանության և յուրահատկության։ Վերջին տառը եղավ պ-ն։ Այդ պ-ն նախ փոքրատառ, ապա մեծատառ գրելու երջանկությունը եղավ իմ մանկության ամենամեծ ուրախություններից մեկը։ Այդ օրը գրելով PAPILLON, PAPERASSE, PAMPLE-MOUSSE, PAPYRUS, վերջնականապես ազատագրվել էի, իսկ Parallélépipède-ը մի բառում իր երեք պ-երի պարով, ինձ ուղղակի արբեցրել էր հպարտությունից։ Տիկին Օրթոլին ինձ համար տեղ բացեց երկրորդ շարքում. արդեն նստած էի մյուս աշակերտների հետ և, ինձ թվում էր, վերջնականապես։ Դասերից հետո վազեցի մորս կողմը և գոչեցի. – Մայրիկ, ես գրել գիտեմ և արդեն ամեն, ամեն, ամեն ինչ կարող եմ կարդալ։ Հասնելով մեր փողոցի անկյունը, մատս տնկեցի ցուցանակի կողմը, պակասող տառը գտել էր իր տեղը, և ես բարձրաձայն կարդացի․ – RUE PARADIS. Ամբողջ փողոցն ի վեր ես գոռալով կարդում էի խանութների ցուցանակները, միս, նպարեղեն, կարագ, պանիր, ատաղձագործական, սպասարկու, վերանորոգում։ Հետո սկսեցի դրանք երգել իմ հորինած երաժշտությամբ, ապակեգործ Բուշարդոն, առաջնակարգ դեղագործ, ատամնաբույժ-վիրաբույժ։ Գետնին կպած այդ Պարադի (Դրախտի) փողոցը, որ հիշեցնում էր մի ուրիշ աշխարհի հավիտենական գեղեցկության մասին, այդ օրը իմ աչքին միանգամայն տանելի երևաց, չնայած փայտոջիլներով լցված իր դժոխքին։ Այդ նշանավոր օրը տոնելու համար, մայրս, որին խլացնում էի նոր սովորած գիտելիքներս գոռալով, կանգ առավ լրագրավաճառի կրպակի մոտ և ինձ առաջարկեց Լ’ինթրեպիդ՝ մանկական պատկերազարդ հանդեսը, որի կերպարների բերանից պղպջակներ էին դուրս գալիս։ Լուրջ դեմքով խնդրեցի թույլ տալ, որ ես ընտրեմ։ Ընտրությունս կատարեցի երկար և դժվար։ Թաթերիս ծայրին կանգնած զննում էի կրպակի ճակատին լվացքի սեղմակով ամրացված հրատարակությունները։ Ես ընտրեցի «Գիտություն և կյանքը», որովհետև այդ վերնագիրը ինձ դուր էր գալիս, մանավանդ, նկատեցի, որ մի պահ հպարտության վարդագույնով ծածկվեցին մայրիկիս այտերը։ Այբուբենով արբած, հանդեսը թևիս տակ, վերնագիրը՝ անցորդների կողմը, ես ինձ համարում էի չափահասների աշխարհից։ Այդ երեկո բավականությամբ թերթում էի լուսանկարներով և ուրվանկարներով լի փայլուն էջերը, բայց ոչինչ չհասկացա գիտությանն ու կյանքին վերաբերող այդ դավաճան բառերից, այդ նախնական ընթերցումից։ Ես դեռ չունեի այն տարիքը, որ մեծերի թատրոնում դեր խաղայի։ Ես ուզում էի տասնհինգ տարեկան լինել, թեև ընդամենը վեց տարեկան էի, և Մոցարտ չէի։ Արգելված այդ աշխարհից տխուր ետ դարձա իմ մանկական վիճակին։ – Լսիր, հայրիկ, մի պատմություն պատմիր։ Անրի Վերնոյ «Մայրիկ» 
