ՍԵՐԳԵՅ ՓԱՐԱՋԱՆՈՎ-100

«Մարդու կյանքում հատկապես կարևոր են այն գեղարվեստական տպավորությունները, որոնք նա ստանում է իր անձի ձևավորման տարիներին: Նկատի ունեմ այն հետաքրքիր սահմանագիծը, որն ընկած է ավարտվող պատանեկության և կամաց — կամաց սկիզբ առնող երիտասարդության միջև: Այս իմաստով մեր սերնդի բախտը բերեց: Մեր «անցումային տարիքը,, զուգադիպեց նախորդ դարի ( ! ) վաթսունականների վերջերին, որոնք լուսավորված էին Սևակով, Մինասով և, իհարկե, Փարաջանովի միանգամայն անօրինակ հայտնությամբ:
«Մոռացված նախնիների ստվերները» էսթետիկական հոգեցնցումի պես բան էր մեզ համար՝ կինոյի սովետական հարահոսին հակառակ, և հիշում եմ, որ այդ ֆիլմի դիտումից հետո ինձանից մի քանի տարով ավագ ընկերս ասաց.
-«Բա մեկը չլինե՞ր, որ մեր «Արա Գեղեցկին ու Շամիրամը» նկարահաներ այս ոգով:
Նախագուշակության պես խոսքեր էին, և շատ տարիներ հետո իմացանք, որ դա Փարաջանովի ստեղծագործական երազանքներից էր, իսկ սցենարը, քանի դեռ նա կալանավայրում էր, լավ օրերի սպասումով պահպանվում էր «Հայֆիլմի» տնօրենի սեյֆում: Բայց սա բոլորովին ուրիշ ժամանակի՝ արդեն 80 — ականների գիտելիք է, իսկ առայժմ 60 — ականների հետ եմ, այն զարմանալի օրվա, երբ կինոօպերատոր Օլեգ Բաղդասարյանը՝ այժմ արդեն լուսահոգի, տարավ ինձ Նկարիչների տուն, որտեղ Փարաջանովը ցուցադրելու էր այդպես էլ նկարահանման արտոնություն չստացած «Կիևյան որմնանկարներ» և դեռևս նոր — նոր արտադրություն մտնող «Սայաթ Նովա» ֆիլմերի փորձանուշները:
Դահլիճում ասեղ գցելու տեղ չկար: Ապագա դասական Սեյրան Խաթլամաջյանը ոչ այնքան շողշողուն հատակին էր նստած, իսկ ես, բնականաբար, ոտքի վրա մնացի՝ ընդամենը երկրորդ կուրսի ուսանող, ում առաջին պատմվածքները հերթի էին դրված «Գարուն» — ում:
Սևամորուք — սևահեր — միջահասակ: Օբսիդիանի պես փայլատակող աչքերով: Ձեռքերի համարյա խորեոգրաֆիկ շարժումներով: Ու խոսքին արգելակներ չդնող՝ գրեթե դիվական մի պոետ: Այսպիսի տպավորություն էր թողնում բեմում կանգնած մարդը, ով ճանաչում և ընդունում էր միայն մեկ իրականություն՝ մարդկային հոգու մեջ արտացոլվածը, ու դա էլ դարձնում տեսանելի:
Այդ օրվանից մեր կյանքի մեջ մտավ «Նռան գույնը»: Ավելի ճիշտ՝ այդ ֆիլմի սպասումը, որպես մի բոլորովին ուրիշ կինոլեզու, որովհետև հենց այդ նախադիտման ժամանակ մի զարմանալի զգացողություն առաջացավ, թե այն, ինչ ցուցադրում են հիմա մեզ, նկարահանված է ոչ թե կինոժապավենի, այլ … մագաղաթի վրա: Կարծես մեր միջնադարյան — քրիստոնեական արվեստն էր վերադառնում ու ստանում նոր ժամանակների գոյություն:
Իրոք որ, այդ ֆիլմը գենետիկական կապի մեջ է մեր խաչքարի ու կարպետի, շարականի ու բանաստեղծության, մանրանկարչության ու հայկական հինավուրց մշակույթի մեջ ապրող հոգևոր նկարագրի հետ՝ առարկայական աշխարհի ամբողջ հարստությունը պահպանելով: Եվ ա՛յս ճանապարհով է միանում ինքնության վերահայտնաբերման այն հետաքրքիր ու բազմաբնույթ շարժումներին, որոնցով ներթափանցված էին 60 — ականների մթնոլորտի մեջ խմորվող ու հետո արդեն իրենցո՛վ մթնոլորտ ձևավորող մեր գրականությունը, երաժշտարվեստը, գեղանկարչությունն ու կինոն:
Իսկ այսպիսի վերահայտնաբերման պահանջ մեր նոր ժամանակներն էլ ունեն:
Հունվարի 9 -ին իր ծննդյան օրն է»:

ԴԱՎԻԹ ՄՈՒՐԱԴՅԱՆ
Արձակագիր, կինոգետ