Previous Story
ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ԲՌՆԱԶԱՎԹԱԾ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀՈՂԵՐԸ
1) ՆԱԽԻՋԵՎԱՆ։ Պաշտոնապես ճանաչվել է որպես Հայաստանի Առաջին Հանրապետության մաս: 1920 թվականին ուներ 75.000 հայ բնակչություն (ընդհանուր թվի 41 % -ը): Հայերի՝ նման համեմատաբար ցածր տոկոսը մեծ գաղթի հետևանքն էր, երբ հայերը Նախիջևանից աքսորվեցին Պարսկաստան: Նրա տարածքում, Հայաստանը թուրք-բոլշևիկյան բռնազավթումից հետո, Ռուսաստանի և Թուրքիայի միջև ստորագրված Մոսկվայի պայմանագրի համաձայն, ստեղծվեց Նախիջևանի ԻԽՍՀ–ը` հայկական ինքնավարություն Ադրբեջանի հովանավորության ներքո, ԽՍՀՄ կազմում`առանց երրորդ կողմին փոխանցելու իրավունքի: Խորհրդային տարիներին ամբողջ բնիկ հայ բնակչությունը վտարվեց: ԽՍՀՄ փլուզումից հետո, որն արդեն ամբողջությամբ զրկված էր բնիկ բնակչությունից, Նախիջևանը մնաց Ադրբեջանի տիրապետության տակ: Մինչև 2008 թվականը, Իլհամ Ալիևի հրամանով, Ջուղայի և այլ վայրերի հայկական հնագույն 127 եկեղեցիներ և ավելի քան 15 հազար խաչքարեր ավերվեցին ինքնավարության տարածքում: Իսկ Օրդուբադի 6-րդ դարի հայկական եկեղեցին վերածվեց մզկիթի: Ինչպես ասաց պրոֆեսոր Շնիրելմանը, «այս ամենն արվել է, որպեսզի այս հողի վրա չլինեն պատմական հայկական ներկայության փաստեր»: Միակ հիշողությունը, որ Նախիջևանը հայկական հող է, մնացել է նրա անվան մեջ: «Նախիջևան» բառը ոչ մի կերպ չի թարգմանվում թյուրքերենից, քանի որ հայերենից թարգմանաբար նշանակում է՝ «նախ/առաջին հանգրվան/կայարան». nah-ը «նախ»-ը (առաջին) նախածանցն է, իսկ «իջ(=չ)ևան»-ը հանգրվան, կայարան իմաստն ունի:
2) ԱՐՑԱԽ — Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար մարզ: Պաշտոնապես ճանաչվել է որպես Հայաստանի Առաջին Հանրապետության մաս: 1920 թվականին թուրքերն ու ադրբեջանցիները ապագա ԼՂԻՄ-ի մայրաքաղաք Շուշիում կոտորեցին ողջ հայությանը` ավելի քան 30 հազար մարդ: Թուրքերի և ադրբեջանցիների տրամաբանությունը պարզ էր. հայկական հողերին հավակնելու համար ամբողջ հայ ազգը, փոքրից մինչև ծեր, պետք է արմատախիլ արվեր, ինչն էլ հենց արեցին: Թուրք-բոլշևիկյան բռնազավթումից հետո այն փոխանցվեց Ադրբեջանական ԽՍՀ-ին ՝ որպես հայկական ինքնավարություն: 1923 թ. Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար մարզում կար 149.600 հայ, որը կազմում էր բնակչության 94.6 % -ը: Այսօր, շուրջ 100 տարի անց, նրանց սերունդներից 700.000-ը փախստականներ են՝ հակահայկական քաղաքականության հետևանքով՝ սկզբում Ադրբեջանի ԽՍՀ-ից, իսկ հետո՝ արդեն անկախ Ադրբեջանից: 1987 թ. ԼՂԻՄ-ը հռչակեց Հայկական ԽՍՀ-ին իր վերամիավորման մասին, իսկ 1991 թ.՝ իր անկախությունը և ԼՂՀ-ի (Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության) ստեղծման մասին: Բայց Ադրբեջանը ազգային զտումների, քիմիական զենքի, կասետային ռումբերի և տարբեր զենքերի միջոցով արդեն 30 տարի փորձում է ոչնչացնել ԼՂՀ-ն: Այժմ ԼՂՀ-ի կեսից ավելին բռնազավթված է Ադրբեջանի կողմից, իսկ մյուս կեսը գտնվում է Ռուսաստանի մանդատի ներքո:
3) Հայկական երկու պատմական իշխանությունների՝ ՋՐԱԲԵՐԴԻ և ՔԱՇԱԹԱՂԻ տարածքը: Այս իշխանությունները լուծարվեցին 18 -րդ դարում: Տեղի բնիկ հայ բնակչությունը մեծ մասամբ այն ժամանակ վտարվեց, և նրանց փոխարեն հաստատվեցին քրդեր: Ազգերի լիգան այդ հողերը ճանաչեց որպես Հայաստանի Առաջին Հանրապետության անբաժանելի մաս: Սակայն Հայաստանի՝ թուրք-բոլշևիկյան բռնազավթումից հետո Ջրաբերդը և Քաշաթաղը փոխանցվեցին Ադրբեջանի ԽՍՀ-ին: Այստեղ մնացած հայերը վերջնականապես վտարվեցին, իսկ նրանց փոխարեն կազմավորվեց Քրդստանի շրջանը: 1936 թվականին քրդերն արտաքսվեցին Միջին Ասիա, Քրդստանի շրջանը լուծարվեց, և դրա փոխարեն ստեղծվեցին Քելբաջարի, Լաչինի, Զանգելանի և Կուբաթլուի շրջանները: 1936-1952 թվականներին ամայի տարածքները բնակեցված էին ադրբեջանցիներով, որոնք հատուկ այդ նպատակով բերվել էին այլ շրջաններից: 1992-1993 թվականներին Հայաստանի Առաջին Հանրապետության այս հատվածը մտավ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության կազմի մեջ: 2020 թվականին, Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի (Հայաստանի «դաշնակցի») խնդրանքով, նրանք առանց մեկ կրակոցի տեղափոխվեցին Ադրբեջանի կազմ: Այստեղ ապրող շուրջ 20 հազար հայերն այրել են իրենց տները և հեռացել՝ իրենց հետ տանելով նույնիսկ իրենց հարազատների աճյունները:
4) ՇԱՀՈՒՄՅԱՆԻ շրջան։ Մտնում էր Հայաստանի Առաջին Հանրապետության կազմի մեջ: Հայաստանի՝ թուրք-բոլշևիկյան բռնազավթումից հետո տարածքը փոխանցվեց Ադրբեջանական ԽՍՀ-ին: 1923 թվականին հայ բնակչությունը 98 % էր կազմում: 1987-ին շրջանը հայտարարեց ԼՂԻՄ-ի, իսկ 1991-ին` ԼՂՀ-ի կազմի մեջ մտնելու մասին: 1992 թվականին, «Օղակ» գործողության ազգային զտման ժամանակ, ռուսական զորքերը արտաքսեցին Շահումյանի շրջանի բոլոր բնակիչներին և շրջանը փոխանցեցին Ադրբեջանին: Ադրբեջանցիները կողոպտել ու այրել են Շահումյանի շրջանի քաղաքներն ու գյուղերը:
5) ԳԱՐԴՄԱՆՔ: Ներառում է 4 շրջան ՝ Խանլար (Էլենդորֆ), Դաշքեսան (Քարհատ), Գետաբեկի (Գետաբակ) և Շամխորի լեռնային հատվածը: Մտնում էր Հայաստանի Առաջին Հանրապետության կազմի մեջ: Հայաստանի՝ թուրք-բոլշևիկյան բռնազավթումից հետո փոխանցվեց Ադրբեջանի ԽՍՀ-ին: 1923 թվականին այստեղ ապրում էր 100.000 հայ, որոնք կազմում էին ընդհանուր բնակչության 90 %-ը: Նրանք այսօր ունեն 500.000-600.000 սերունդ: Բոլորը՝ փախստականներ: Խորհրդային իշխանության 70 տարիների ընթացքում ադրբեջանցիները ակտիվորեն տեղափոխվեցին Գարդմանք, իսկ հայերը վտարվեցին: 1950-ին հայերի թիվը նվազել էր մինչև 65 %, 1970-ին՝ մինչև 40 %, 1990-ին՝ 25 %: Մնացած հայերը տեղահանվեցին 1990-1991 թվականներին:
6) ԴԱՇՏԱՅԻն ՂԱՐԱԲԱՂ ԵՎ ՓԱՅՏԱԿԱՐԱՆԸ։ Դաշտային Ղարաբաղը համապատասխանում է պատմական հայկական Ուտիք նահանգին, որը ավելի քան 1000 տարի եղել է հայկական թագավորության կազմում։
Армянские земли, находящиеся под оккупацией Азербайджана.
1) Нахиджеван.
Был официально признан частью Первой Армянской республики. В 1920 году имел 75,000 армянского населения (41% от общего числа). Такой относительно низкий процент армян был следствием Великого Сургуна, когда армяне были депортированы из Нахиджевана в Персию. После турецко-большевистской оккупации Армении, на его территории была основана, по Московскому договору между Россией и Турцией, Нахичеванская АССР — армянская автономия под протекторатом Азерб. ССР в составе СССР без права передачи третьей стороне.
За советский период все коренное армянское население было изгнано. После распада СССР, уже полностью лишённый коренного населения, Нахиджеван остался под властью Азербайджана. До 2008гг., по приказу Ильхама Алиева, в автономнии были уничтожены 127 древних армянских церквей и более 15 тысяч хачкаров в Джульфе и других местах. А армянская церковь 6 века в Ордубаде была переделана в мечеть.
Как говорил профессор Шнирельман, “это все было сделано для того, что бы не было фактов исторического армянского присутствия на этой земле”. Единственная память о том, что Нахиджеван — это армянская земля, осталась в её названии. Слово ” Нахиджеван” никак не переводится с тюркского языка, т.к. в переводе с армянского означает “Предстанция/Первая станица ” ( нах — это предлог “пред /первый “, а ичеван /иджеван — это станция /станица).
2) Арцах
Нагорно — Карабахская АО.
Была официально признана частью Первой Армянской республики. В 1920 году турки и азербайджанцы в столице будущей НКАО — Шуши, вырезали всех армян — более 30 тысяч человек. Логика турок и азербайджанцев была проста : для того, чтобы претендовать на армянские земли, нужно под корень вырезать весь армянский этнос, от млада до велика. Что собственно они и делали. После турецко-большевистской оккупации была передана Азербайджанской ССР, в качестве армянской автономии. В 1923г. в Нагорно-Карабахской автономной области насчитывалось 149,600 армян, что составляло 94,6% населения. Сегодня, спустя 100 лет, из их потомков 700,000 беженцев, вследствие антиармянской политики сначала Азербайд.ССР., а затем уже независимого Азербайджана. В 1987г. НКАО провозгласила о своём воссоединении с Армянской ССР., а в 1991 году — о своей независимости и создании НКР (Нагорно-Карабахской республики). Но Азербайджан путем этнических чисток, химического оружия, кассетных бомб и разного вооружения, вот уже 30 лет пытается уничтожить НКР. Сейчас более половины НКР оккупировано Азербайджаном, а другая половина находится под мандатом России.
3) Территория двух исторических армянских княжеств- Джраберд и Кашатаг.
Эти княжества были ликвидированы в 18 веке. Местное коренное армянское население в массе своём тогда было изгнано и на их место поселены курды. Лига Наций признала эти земли неотъемлемой частью Первой Армянской республики. Однако, после турецко-большевистской оккупации Армении, Джраберд и Кашатаг были переданы Азербайджанской ССР. Оставшиеся здесь армяне были окончательно изгнаны и на их месте образован Курдистанский уезд. В 1936 году, курды были депортированы в Среднюю Азию, Курдистанский уезд расформирован, на его месте созданы Кельбаджарский, Лачинский, Зангеланский и Кубатлинский районы. Опустевшие районы в 1936-1952 годах были заселены азербайджанцами, которых специально для этих целей завезли из других районов. В 1992-1993 годах этот участок Первой Армянской республики вошёл в состав Нагорно — Карабахской республики. В 2020 году, по требованию президента России В. В. Путина (“союзник Армении”) без единого выстрела были переданы Азербайджану. Жившие здесь 20 тысяч армян сожгли свои дома, и ушли, забрав с собой даже останки своих родственников.
4) Шаумяновский район.
Входил в состав Первой Армянской республики. После турецко-большевистской оккупации Армении, район был передан Азербаджанской ССР. В 1923 году имел 98% армянского населения. В 1987 году провозгласил о вхождении в состав НКАО, а в 1991 году — в состав НКР. В 1992 году, российские войска в ходе этнических чисток операции “Кольцо” депортировали всех жителей Шаумяновского района и передали район Азербайджану. Азербайджанцы разграбили и сожгли города и деревни Шаумяновского района.
5) Гардманк.
Включает в свой состав 4 района:
Ханларский (Елендорф)
Дашкесанский (Кархат)
Гетабекский (Гетапак)
И горную часть Шамхорского.
Входил в состав Первой Армянской республики. После турецко-большевистской оккупации Армении был передан Азербайджанской ССР. В 1923 году здесь жило 100,000 армян, которые составляли 90% общего населения. У них сегодня 500,000-600,000 потомков. Все беженцы.
За 70 лет советской власти в Гардманк активно переселились азербайджанцы и изгонялись армяне . К 1950 году число армян сократилось до 65%., к 1970 году — до 40%., к 1990 году — 25%. Эти оставшиеся армяне были депортированы в 1990-1991 годах.
6) Равнинный Карабах и Пайтакаран.
Равнинный Карабах соответствует исторической армянской провинции Утик, который на протяжении более 1 тысячи лет входил в состав Армянского царства .
ԱՆԱՀԻՏ ՎԱՐԴԱՆԱՆՑԻ ՖԵՅՍԲՈՒՔՅԱՆ ԳՐԱՌՈՒՄԻՑ
